Jelita odpowiadają za trawienie i wchłanianie substancji odżywczych będących budulcem naszego organizmu, a także, dzięki wyściełającej je śluzówce, stanowią barierę chroniącą nas przed bakteriami, wirusami i grzybami. Nie bez znaczenia są także zasiedlające je mikroorganizmy, głównie pożyteczne bakterie, czyli tzw. mikrobiota jelitowa. Odpowiedni, zrównoważony skład mikrobioty jelitowej odpowiada między innymi za zwalczanie drobnoustrojów chorobotwórczych oraz przeciwdziałanie ich rozrostowi, hamowanie procesów zapalnych w jelicie czy metabolizowanie substancji odżywczych.
Gdy skład mikrobioty ulega zachwianiu, może objawić się to problemami trawiennymi, alergiami, nawracającymi chorobami grzybicznymi i ogólnym spadkiem odporności. Do naruszenia tej wartościowej równowagi może dojść np. na skutek antybiotykoterapii, używek, przewlekłego stresu, zanieczyszczeń, ale także nieprawidłowej diety. I o tym właśnie najczęściej zapominamy. Bez fundamentu, jakim jest odpowiednie żywienie, nie będziemy w stanie wesprzeć naszej odporności. To, co jemy i jak dbamy o zdrowie jelit, rzutuje na stan układu immunologicznego oraz ogólną kondycję i samopoczucie.
Ekspresowe wzmocnienie odporności
Odporność organizmu jest tematem, który co roku powraca w okresie jesienno-zimowym, gdy o jego istocie przypomną nam uciążliwe warunki pogodowe i częstsze zachorowania na sezonowe infekcje. Jeżeli nie mamy wypracowanych zdrowych nawyków, nie odżywialiśmy się odpowiednio przez cały rok i nie dbaliśmy o stopniowe budowanie odporności, niestety nie uda nam się nadrobić zaległości w krótkim czasie. Nie dajmy się zwieść dietom cud, wymyślnym suplementom i sztuczkom mającym błyskawicznie sprowadzić naszą odporność na właściwe tory. Budowanie jej bazuje niestety na systematyczności i wypracowaniu zdrowego, codziennego rytmu.
Każdy moment na wprowadzenie do swojego życia wartościowych zmian jest równie dobry, dlatego, jeżeli zainteresowaliśmy się tematem odporności właśnie teraz, nie zniechęcajmy się widmem długotrwałego procesu. Zróbmy pierwszy krok i zawalczmy o siebie! Droga ku zdrowszym jelitom i lepszej odporności może być bardzo ciekawa, a z pewnością również bardzo przyjemna.
Zdrowa dieta, czyli jaka?
Tym pierwszym i najważniejszym krokiem niech stanie się określenie, czego brakuje w naszej diecie. Ta najkorzystniejsza jest oczywiście różnorodna, zbilansowana i składająca się każdego dnia z odżywczych składników w odpowiednich proporcjach - warzyw i owoców, zwierzęcego/ roślinnego białka, zdrowych tłuszczy oraz złożonych węglowodanów obfitych w niezbędny dla jelit błonnik. Dbajmy o to, by jedząc nasycić nie tylko zmysły, ale także głodne komórki naszego ciała, które potrzebują czegoś więcej, aby dobrze funkcjonować, niż jedynie wysokoprzetworzonych i bezwartościowych zapychaczy. Pamiętajmy, że kierując się wyłącznie potrzebą szybkiego zaspokojenia głodu czy łakomych kubków smakowych, możemy dokonywać złych wyborów żywieniowych. W efekcie, nasze jelita nie przetworzą dostarczonego im byle jakiego pokarmu w cenne dla organizmu paliwo, które wzmocniłoby je i dostarczyło energii na długi czas. Zamiast tego, owszem, będziemy czuć sytość, ale jednocześnie nie zapewnimy sobie niezbędnych dla zachowania zdrowia substancji, a komórki naszego ciała pozostaną „głodne”.
Jeżeli mamy problem z wytrwaniem w dietetycznych postanowieniach i zrezygnowaniem z dnia na dzień z jedzeniowych grzeszków, spróbujmy zacząć od innej strony. Każdego dnia zadbajmy o to, by na talerzu znalazły się świeże i gotowane lub pieczone warzywa, w tym strączki i sałaty, produkty pełnoziarniste, orzechy, tłoczone na zimno dobrej jakości oleje czy oliwa z oliwek. Dla jelit dużym wsparciem będzie też żywność probiotyczna, czyli np. naturalny jogurt, dobrej jakości kefir czy jesienne kiszonki oraz np. zakwas buraczany. Wprowadzajmy te produkty stopniowo, nie wszystkie na raz.
W kolejnym kroku spróbujmy zastąpić raz w tygodniu czerwone mięso np. tłustą, morską rybą. Porcję słodkości zaś sałatką owocową lub mieszanką bakaliową ze słodkimi, suszonymi owocami. Spróbujmy zaprzyjaźnić się z tego typu produktami, a gdy po dłuższym czasie ich obecność stanie się w naszej codzienności czymś naturalnym, potrzeba określenia i zrealizowania kolejnego kroku ku zdrowiu przyjdzie dużo łatwiej.
Zioła wspierające jelita… i nie tylko
Wzbogacając swoją dietę o pokarmy poprawiające funkcjonowanie naszych jelit, warto dodatkowo wspomóc się ziołami. Wysokiej jakości zioła, pochodzące z zaufanego źródła lub zebrane własnoręcznie z czystych terenów, mogą stanowić cenne wsparcie dla układu pokarmowego, a co za tym idzie odporności.
W asortymencie Darów Natury znajdziemy gotową kompozycję ziół, w formie smacznej herbatki do codziennego stosowania, sporządzonej z myślą o zdrowiu jelit i układu pokarmowego. Herbatka Jelitowa jest mieszanką najwyższej jakości starannie wyselekcjonowanych, ekologicznych ziół. Zawarty w niej rdest, dziurawiec i przywrotnik usprawniają trawienie, babka lancetowata stymuluje wzrost pożytecznej mikroflory jelitowej, a nagietek wspiera zdrowie jelit, wątroby oraz regeneruje błony śluzowe.
Jeżeli mamy możliwość poświęcić tematyce ziół odrobinę więcej czasu, warto poznać także zioła jednorodne, których systematyczne spożywanie może przynieść korzyść naszym jelitom i całemu układowi pokarmowemu.
Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum)
Dziurawiec jest byliną występującą w całej Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce spotkać go można najczęściej na miedzach, łąkach i przy drogach. Roślina ta ma sztywną łodygę, osiągającą wysokość ok. 60 cm, na szczycie gęsto rozgałęzioną i zwieńczoną niepozornymi, żółtymi kwiatami.
Surowcem leczniczym jest ziele dziurawca, a dokładnie jego dojrzałe, górne fragmenty. Dziurawiec pozyskuje się w pełni jego kwitnienia, czyli od kwietnia do września.
Charakterystyczną substancją zawartą w roślinie jest czerwony barwnik, hiperycyna, a ponadto garbniki, flawonoidy, biflawony, fenylopropany.
Ziele dziurawca jest jednym z ziół o najbardziej wszechstronnym działaniu. Przez wzgląd na zawartość garbników katechinowych o działaniu ściągającym na błonę śluzową żołądka i jelit, przeciwzapalnym i hamującym drobne krwawienia, wykorzystuje się je często w celu usprawnienia funkcjonowania układu pokarmowego.
Znane jest również ze swojego korzystnego wpływu na kondycję psychiczną, łagodzenie napięcia przedmiesiączkowego i zaburzeń snu na tle nerwowym. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i uszczelniające ściany naczyń włosowatych, wyciągi z dziurawca znajdują także zastosowanie w produkcji kosmetyków dla skóry trądzikowej oraz naczynkowej.
Cykoria podróżnik (Cichorium intybus L.)
Cykoria podróżnik jest byliną należącą do rodziny astrowatych. Występuje pospolicie na całym obszarze Polski, szczególnie na miedzach, pastwiskach, łąkach, nieużytkach i przydrożach. Charakterystyczną cechą rośliny są sztywne, prawie bezlistne łodygi oraz delikatne kwiaty o przepięknym, niebieskim kolorze.
Cykoria znana jest przede wszystkim jako surowiec wykorzystywany do produkcji smacznej, roślinnej kawy. Powstaje ona poprzez wysuszenie, rozdrobnienie, a następnie uprażenie korzeni rośliny. Kawa z cykorii charakteryzuje się ciemną barwą, intensywnym smakiem i przyjemnym aromatem. Smakuje doskonale z dodatkiem mleka klasycznego lub roślinnego i może być spożywana zarówno przez dorosłych, jak i dzieci, ponieważ nie zawiera kofeiny.
Surowcem wykorzystywanym powszechnie w ziołolecznictwie są korzenie cykorii, pozyskiwane jesienią ze stanowisk naturalnych, oraz ziele, a dokładnie zbierane latem górne części pędów.
Korzenie cykorii zawierają przede wszystkim inulinę będącą naturalnym prebiotykiem stymulującym przyrost korzystnej mikroflory jelitowej. Substancja ta przyczynia się także do prawidłowego funkcjonowania jelit, zwiększając częstotliwość wypróżniania. Właściwości te doceniane są przez osoby dbające o zdrową sylwetkę. Ziele cykorii wykorzystywane jest głównie jako środek goryczkowy, który wspomaga wydzielanie soków żołądkowych, niweluje niestrawności i zalecane jest przy braku apetytu.
Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.)
Babka lancetowata jest byliną z rodziny babkowatych, bardzo pospolitą na obszarze całej Polski. Spotkać ją można na łąkach, pastwiskach, przydrożach, polach i trawnikach. Babkę lancetowatą można łatwo rozpoznać po sztywnych, podłużnych liściach oraz niepozornych kwiatach zwieńczających długą, cienką łodygę.
Surowcem zielarskim są w pełni wykształcone liście zbierane od wiosny do późnego lata. Pozyskując liście babki lancetowatej dla celów leczniczych samodzielnie, warto suszyć je w suszarkach, nie zaś w warunkach naturalnych, ponieważ łatwo ciemnieją tracąc swoje właściwości.
Liście babki zawierają m.in. aukubinę, flawonoidy, garbniki, kwasy organiczne, związki śluzowe i krzemionkę. Surowiec ten stosuje się pod postacią ziołowego naparu lub zewnętrznie, w formie okładów ze świeżych liści.
Babka wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwkaszlowe, wykorzystywane w przypadku dolegliwości ze strony układu oddechowego, stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Przyczynia się również do utrzymania prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego, w tym wątroby i jelit oraz ich zdrowej równowagi mikrobiologicznej, a także może być stosowana w celu przyspieszenia regeneracji uszkodzonego naskórka.
Nagietek lekarski (Calendula officinalis L.)
Nagietek jest jednoroczną rośliną z rodziny astrowatych, występującą naturalnie w rejonie śródziemnomorskim oraz na Bliskim Wschodzie. Dla celów ozdobnych i leczniczych uprawiany jest niemal w całej Europie, także w Polsce. Nagietek charakteryzuje się pięknymi, delikatnymi kwiatami barwy od żółtej do intensywnie pomarańczowej.
Surowcem wykorzystywanym leczniczo są suszone płatki nagietka lekarskiego pozyskiwane przez cały okres kwitnienia, od wiosny do wczesnej jesieni. Napary z nagietka wyróżniają się ciemnożółtą barwą i przyjemnym, ziołowo-miodowym aromatem. Wykorzystywane są w związku z tym nie tylko w prozdrowotnych mieszankach ziołowych, ale także w herbatkach smakowych. Ekstrakty z nagietka znajdują również zastosowanie w produkcji np. przydatnej w domowej apteczne maści nagietkowej, polecanego do mycia dłoni i całego ciała mydła nagietkowego, a także kremów do twarzy, balsamów do ciała i szamponów do delikatnej skóry.
Związkami czynnymi obecnymi w kwiatach nagietka są m.in. saponiny trójterpenowe, pochodne kwasu oleanolowego, alkohole trójterpenowe, a także karotenoidy, flawonoidy, gorycze, śluzy, fitosterole, kwasy organiczne i sole mineralne.
Nagietek lekarski wykazuje korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie jelit i wątroby (stosuje się go np. w przypadku nieżytów żołądka i jelit, stanów zapalnych oraz owrzodzeń), na układ oddechowy (koi podrażnienia gardła i strun głosowych), a także proces gojenia (dzięki polisacharydom, flawonoidom triterpenowym i zawartości saponin wspiera regenerację naskórka i błon śluzowych).
Borówka czernica (Vaccinium myrtillus)
Borówka czernica, inaczej jagoda lub czarna jagoda, jest niepozorną krzewinką osiągającą wysokość od 15 do maksymalnie 60 cm. Należy do rodziny wrzosowatych i występuje na obszarach zalesionych całej niemal Europy oraz w części Ameryki Północnej i południowej Azji.
Surowcem wykorzystywanym w zielarstwie są pozyskiwane głównie ze stanu naturalnego owoce i liście, o podobnym działaniu leczniczym. Owoce wykorzystuje się zarówno w formie świeżej, jak i suszonej czy pod postacią skoncentrowanych wyciągów. Liście pozyskuje się pod koniec owocowania rośliny i stosuje w formie suszonej.
Liście rośliny zawierają przede wszystkim garbniki katechinowe (ok. 20%) oraz procyjanidy, flawonoidy, irydoidy, kwasy fenolowe, związki triterpenowe i alkaloidy chinolizydowe.
Liście borówki czernicy wykazują korzystny wpływ na układ trawienny, działają ściągająco, chronią błonę śluzową żołądka i spowalniają pasaż jelitowy, co wykorzystywane jest w przypadku biegunek i nieżytów przewodu pokarmowego. Mają także właściwości przeciwutleniające, wspierające zdrowie naczyń krwionośnych i żył, a zawartość chromu i flawonoidów odpowiada za obniżanie poziomu cukru we krwi.
Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.)
Len jest jedną z najstarszych roślin uprawnych, a wzmianki na jego temat sięgają VI w p.n.e. Ta piękna roślina jednoroczna o subtelnych, błękitnych kwiatach należy do rodziny lnowatych, obejmujących około 180 gatunków. Len uprawiany jest powszechnie w strefie klimatu umiarkowanego i subtropikalnego.
Surowcem wykorzystywanym w zielarstwie są dojrzałe, wysuszone nasiona lnu oraz tłoczony z nich wartościowy olej lniany. Nasiona lnu zawierają substancje śluzowe, olej o dużej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych Omega 3 i Omega 6, glikozyd cyjanogenowy, glikozyd lignanowy oraz białka i substancje mineralne.
Nasiona lnu wpływają korzystnie na trawienie, zdrowie jelit oraz pomagają kontrolować prawidłową wagę. Wykorzystywane są w celu niwelowania zaparć, w zespołach jelita drażliwego, nieżytów żołądka i jelit oraz wrzodów. Śluzowy kleik lniany (wydzielany przez zalane letnią wodą nasiona) łagodzi i zabezpiecza podrażnione śluzówki, a zawartość błonnika wspomaga perystaltykę i przyspiesza usuwanie zbędnych substancji. Nasiona lnu, dzięki zawartości kwasów Omega 3 działają kardioprotekcyjnie i obniżają poziom lipidów.
Mniszek pospolity (Taraxacum officinale L.)
Mniszek lekarski jest byliną pochodzącą z rodziny astrowatych, występującą naturalnie w strefie klimatu umiarkowanego Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce występuje około 200 gatunków mniszka, który powszechnie napotkać można na stanowiskach ruderalnych, na łąkach, przydrożach, a także w widnych lasach. Mniszek wykorzystywany jest jako roślina pastewna, lecznicza i miododajna.
Surowcem leczniczym jest liść mniszka lekarskiego zbierany wiosną, jego kwiat zbierany przed pełnym rozwinięciem oraz korzeń wykopywany późną jesienią. Wszystkie surowce pozyskiwane z mniszka można suszyć naturalnie, rozkładając je cienką warstwą w przewiewnym i zacienionym miejscu.
Korzeń mniszka zawiera m.in. gorzkie związki seskwiterpenowe, garbniki, triterpeny, inulinę, fitosterole, kwasy organiczne, flawonoidy, fenolokwasy, karotenoidy.
Korzeń mniszka wspiera pracę żołądka i wątroby, wspomaga pracę dróg żółciowych oraz trzustki. Przyczynia się także do poprawy apetytu, wspiera układ pokarmowy, wykazuje działanie przeciwzapalne, prebiotyczne i skuteczne w niwelowaniu zaburzeń żołądkowo-jelitowych.
Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta)
Pięciornik jest byliną z rodziny różowatych, występującą w środkowej i północnej Europie. W Polsce rośnie pospolicie w lasach, na łąkach i wrzosowiskach. Jest to roślina wieloletnia o masywnym, brunatnym kłączu i niewielkich żółtych kwiatach.
Surowcem leczniczym jest kłącze zbierane wczesną wiosną lub jesienią, najczęściej ze stanu naturalnego. Pozyskuje się kłącza od roślin 2 -3 letnich, które po wykopaniu myje się, pozbawia cienkich korzeni i suszy w przewiewnym, zacienionym pomieszczeniu lub suszarni w temp. do 60° C.
Kłącze pięciornika kurzego ziela zawiera m.in. garbniki, fenolokwasy, saponiny, związki żywicowe, barwnik - czerwień tormentilową, glikozydd tormentilinę, szczawian wapnia, sole mineralne i skrobię.
Pięciornik kurze ziele, w zastosowaniu zewnętrznym, w formie okładów, płukanek i nasiadówek, wykazuje korzystny wpływ na skórę, działając ściągająco oraz kojąc stany zapalne i świąd. W zastosowaniu wewnętrznym wpływa pozytywnie na zdrowie układu pokarmowego, wspomaga organizm w łagodzeniu nieżytu żołądka i jelit, niweluje niewielkie krwawienia oraz łagodzi biegunki.
Ruta zwyczajna L. (Ruta graveolens)
Ruta jest wieloletnią rośliną z rodziny rutowatych, występującą dziko w Europie i Afryce. Posiada charakterystyczne zielono-szare łodygi o wysokości do 1 m i żółte drobne kwiaty zebrane w wiechowate kwiatostany.
Surowcem wykorzystywanym w zielarstwie jest ziele i liść ruty, pozyskiwane zazwyczaj dwukrotnie w ciągu sezonu, na początku kwitnienia w czerwcu, a następnie w sierpniu. Zbierając rutę warto stosować rękawice, ponieważ może wywoływać podrażnienia skóry. Pozyskane ziele z łatwością można wysuszyć w warunkach naturalnych, w przewiewnym i zacienionym miejscu.
Substancjami czynnymi zawartymi w zielu ruty są m.in. alkaloidy furano chinolinowe i akrydynowe, flawonoidy, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne oraz witamina C.
Ziele ruty wzmacnia odporność organizmu na szkodliwe czynniki zewnętrzne, wykazuje działanie relaksujące oraz wspomagające układ krążenia. Wspiera także pracę przewodu pokarmowego i przyczynia się do zachowania równowagi mikrobiologicznej jelit. Ponadto działa przeciwskurczowo, niweluje wzdęcia oraz uczucie pełności. Tradycyjna literatura zielarska wskazuje rutę jako ziele skuteczne w celu wsparcia kruchych naczyń włosowatych u osób starszych. Olejek z ruty wykorzystuje się do aromatyzowania alkoholu i produktów kosmetycznych.
Poszukując naturalnego wsparcia jelit zapoznaj się również z działaniem takich ziół, jak:
- Prawoślaz (Herbatka ekologiczna Prawoślaz korzeń)
- Tatarak (Herbatka ekologiczna Tatarak kłącze)
- Rumianek (Herbatka ekologiczna Kwiat rumianku)
- Mięta (Herbatka ekologiczna Mięta liść)
- Przywrotnik (Herbatka ekologiczna Ziele przywrotnika)
- Pięciornik gęsi (Herbatka ekologiczna Pięciornik gęsi ziele)
- Rdest ptasi (Herbatka ekologiczna Ziele rdestu ptasiego)
- Kobylak (Herbatka ekologiczna Korzeń kobylaka)
- Owies (Herbatka ekologiczna Ziele owsa)
- Karczoch (Herbatka ekologiczna Ziele karczocha)