Brzoza w kulturze słowiańskiej uznawana była za drzewo święte. Pomimo iż nie jest drzewem długowiecznym, symbolizowała siłę, zdrowie i mądrość. Wszystko za sprawą jej wyjątkowych właściwości, które wykorzystywane są na polskich ziemiach od setek lat.
Surowce pochodzące z tego niezwykłego drzewa znajdują zastosowanie także dzisiaj, w nie mniejszym stopniu niż było to kiedyś. Pączki, liście, kora, sok brzozowy zwany oskołą - wszystkie te skarby można obecnie odnaleźć w ziołowych mieszankach do picia, leczniczych preparatach ziołowych, a także coraz częściej w kosmetykach bazujących na naturalnych, roślinnych składnikach.
Gatunkami z których pozyskuje się surowce w celach fitoterapeutycznych są brzoza brodawkowata (betula pendula) oraz brzoza omszona (betula pubescens), które na obszarze całego kraju występują pospolicie.
Liście brzozy (betulae folium)
Liście brzozy wykazują działanie moczopędne, saluretyczne (usuwanie jonów sodu i potasu, a wraz z nimi wody), napotne, hepatoprotekcyjne (chroniące wątrobę), przeciwzapalne w obrębie skóry i błon śluzowych oraz wpływają korzystnie na układ pokarmowy.
Surowiec ten charakteryzuje się wysoką zawartością substancji czynnych, takich, jak flawonoidy (do 2,5%), garbniki katechinowe (do 9%), saponiny (do 3% w młodych listkach) oraz triterpeny (między innymi betulina), olejek eteryczny, poliprenole, kwasy organiczne, żywice, sole mineralne.
Suszone młode liście brzozy można spożywać w formie jednorodnego naparu ziołowego lub mieszanki ziołowej. W kompozycjach ziołowych często występują z pokrzywą, kwiatem czarnego bzu, liściem poziomki, wrzosem czy karczochem. Napary z liści brzozy charakteryzują się przyjemnym smakiem i aromatem.
Ekstrakty z liści brzozy mają także zastosowanie kosmetyczne, wykazując właściwości regulujące wydzielanie sebum, odświeżające i tonizujące skórę. Najczęściej składnik ten możemy znaleźć w naturalnych szamponach do włosów czy produktach do pielęgnacji stóp:
Pączki brzozy (betulae gemmae)
Pączki brzozy wykazują zbliżone właściwości do liści, działając napotnie, w niewielkim stopniu moczopędnie, a także przeciwzapalnie na uszkodzoną skórę. Zawierają olejek eteryczny (4-6%), a także saponiny, gorycze, żywicę i flawonoidy.
Napary z pączków brzozy posiadają dość intensywny, świeży, charakterystyczny aromat. Polecane są do spożywania w formie jednorodnego naparu ziołowego. Aby ułatwić przedostanie się do wody korzystnych dla organizmu substancji, przed zalaniem wrzątkiem poleca się rozdrobnić je lub zmielić.
Sok z brzozy, inaczej oskoła, polecany jest do picia w formie nieprzetworzonej, najlepiej jako element wiosennej kuracji oczyszczającej i pobudzającej metabolizm do pracy, po zimowym “spowolnieniu”. Pamiętać należy, aby sok pozyskiwać z zaufanych źródeł, które podczas zbiorów mają na uwadze dobrostan drzew, a także czystość obszaru na którym brzozy występują. Sok przeznaczony do spożycia powinien posiadać certyfikat ekologiczny, gdyż ten nieznanego pochodzenia może zawierać zanieczyszczenia, np. metalami ciężkimi.
Oskoła zawiera wiele cennych dla zdrowia substancji - minerały (przede wszystkim magnez, wapń, żelazo, fosfor, potas, miedź), aminokwasy, peptydy, witaminy (np. z grupy B oraz C), garbniki, związki flawonoidowe, kwasy organiczne (jabłkowy i cytrynowy) oraz cukry.
Oskoła reguluje przemianę materii, pobudza wydalanie moczu, zapobiega tworzeniu się kamieni moczowych i wykazuje działanie ogólnie wzmacniające.
Jej smak jest bardzo delikatny, dlatego też do szklanki soku z brzozy poleca się dodawanie liści mięty, pietruszki czy soku z cytryny lub pigwowca. Taki napój doskonale gasi pragnienie i można go pić do woli.
Kora brzozy (cortex betulae)
Kora brzozy była stosowana w medycynie ludowej przede wszystkim do kąpieli przeciwreumatycznych oraz zwalczania problemów skórnych o różnym podłożu.
Surowiec ten zawiera betulinę (10%), betulozyd, saponiny, kwasy żywicowe, do 15% garbników oraz olejek z salicylaem metylu.
Pozyskuje się ją wczesną wiosną lub późną jesienią, wyłącznie z młodych pni i gałązek. Można zbierać i suszyć ją samodzielnie, jednak tak samo, jak w przypadku pozostałych surowców pochodzących z brzozy, należy zwracać szczególną uwagę na potencjalnie występujące wokół zanieczyszczenia.
W naszym sklepie znajdziesz również:
- Dziegieć brzozowy (pix betulae) do zastosowania zewnętrznego (wykazuje działanie odkażające, antyseptyczne i drażniące skórę)